🐛 ऊस पिकातील हुमणीचे एकात्मिक नियंत्रण

सौजन्य : ✍️आर. जी. यादव, एस. डी. घोडके
वसंतदादा शुगर इन्स्टिट्यूट, मांजरी, ता. हवेली, जि. पुणे

अवर्षण स्थिती, पाण्याचा ताण आणि हवामानातील बदल या प्रमुख कारणांमुळे राज्यामध्ये गेल्या १० ते १२ वर्षांमध्ये ऊस पिकामध्ये हुमणी किडींचा प्रादुर्भाव वाढत असल्याचे चित्र आहे. या किडीच्या नियंत्रणासाठी एकात्मिक उपाययोजनांचा अवलंब सामुदायिक रीतीने करण्याची आवश्यकता आहे. भारतामध्ये हुमणीच्या साधारणपणे ३०० प्रजाती असून, त्यातील लिकोफोलिस (नदी काठावरील) आणि होलोट्रॅकिया (माळावरील) अशा दोन प्रजाती राज्यामध्ये आढळतात. त्यात गेल्या ३-४ वर्षांमध्ये फायलोग्यथस आणि अॅडोरेटस या प्रजातींची भर पडली आहे.
राज्यामध्ये होलोट्रॅकिया सेरेटा या प्रजातीमुळे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते. ही जात हलक्या जमिनीत आणि कमी पाण्याच्या प्रदेशात जास्त आढळते. या हुमणी जातीच्या प्रादुर्भावामुळे ऊस उगवणीमध्ये ४० टक्क्यापर्यंत, तर उत्पादनामध्ये १५ ते २० टनापर्यंत नुकसान होते. या जातीच्या नियंत्रणासाठी मे ते ऑगस्ट या काळात सातत्यपूर्ण प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
🐛आर्थिक नुकसान संकेत पातळी
• प्रति घनमीटर अंतरात एक हुमणी अळी आढळल्यास कीड नियंत्रण उपाययोजनांना सुरवात करावी.
• हुमणीग्रस्त शेतामध्ये पावसाळ्यात कडूनिंब अथवा बाभळीची पाने अर्धचंद्राकृती खाल्लेली आढळल्यास नियंत्रणाचे उपाय योजावेत.
🐛हमणीचा जीवनक्रम (होलोट्रॅकिया सेरेटा)
• अंडी : मादी जमिनीत १० सेंमी खोलीवर सरासरी ६० अंडी घालते. अंडी कालावधी १० ते १५ दिवस. पावसाळ्याच्या सुरवातीस जूनच्या मध्यास. अंडी मटकी किंवा ज्वारीच्या आकाराचे लांबट गोल असून दुधी पांढरे असतात. पुढे त्यांचा रंग तांबूस व गोलाकार होतो.
• अळी : अळीच्या तीन अवस्था असतात. पहिली अवस्था २५ ते ३० दिवसांची, द्वितीयावस्था ३० ते ४५ दिवसाची व तृतीयावस्था १४० ते १४५ दिवसांची असते. अळीचा एकूण कालावधी १५० ते २१० दिवसांचा असतो. जमिनीच्या वरील थरात १० ते १५ सेंमी खोलीपर्यंत अळी सापडते. पीक नसलेल्या पडीक जमिनीत ती २४ सेंमी खोलीपर्यंत खाली जाते. पूर्ण वाढ झालेली अळी (पांढरट, हिरवी व इंग्रजी सी आकाराची) असते. ती नोव्हेंबर ते जानेवारी या थंडीच्या महिन्यामध्ये जमिनीमध्ये ९८ ते १२० सेंमी खोलीवरील कोषावस्थेमध्ये जाते.
• कोष : सुरवातीला पांढरट रंगाचा असून, पुढे लालसर होत जातो. कालावधी २० ते ४० दिवस आणि ऑगस्ट ते मार्चपर्यंत असतो. स्वरक्षणासाठी कोषाभोवती मातीचे टणक आवरण तयार करते.
• भुंगेरा : कोषावस्थेतून बाहेर आलेला भुंगेरा पुरेसा पाऊस पडेपर्यंत (४ ते ५ महिने) जमिनीत मातीच्या घरातच काही न खाता पडून राहतो. साधारण नोव्हेंबर महिन्यात जमिनीत तयार झालेले भुंगेरे मे- जून च्या पहिल्या पावसापर्यंत सुप्तावस्थेत राहतात. याला भुंग्याची सुप्तावस्था (क्विझंड स्टेज) म्हणतात. रंग विटकरी ते काळपट असतो. पावसाळी किंवा ढगाळ वातावरणामध्ये संध्याकाळी ७.२० ते ७.५० (जास्तीत जास्त ९ वाजेपर्यंत) या काळात सर्व भुंगेरे १० ते १५ मिनिटात जमिनीबाहेर पडतात. नर आणि मादी भुंगेऱ्याचे मिलन होते. ( कालावधी ४ ते १५ मिनिटे) नंतर ते कडूनिंब, बोर, बाभूळ इ. पाने खातात. पाने खाल्ल्यामुळे ती अर्धवट चंद्राकृती दिसतात. हे भुंगे सूर्योदयापूर्वी (५.४५ ते ६ वाजेपर्यंत) जमिनीत जातात. भुंगेरे निशाचर असतात. मादी भुंगेरे साधारणपणे ९३ ते १०९ दिवस जगतात, तर नर भुंगेरे मिलनानंतर लगेच मरतात.
अधिक वाचा 'कृषिक तज्ञ'मध्ये.....
                            कृषक अँपलिकेशन डाउनलोड करण्यासाठी खाली दिलेल्या बटन क्लिक करा